Aby rozpoznać chorobę psychiczną muszą być spełnione różne kryteria- m.in. trzeba rozpoznać któryś z objawów dysfunkcji psychicznych, np.:
1) zaburzenia myślenia - objawem psychotycznym są urojenia (przekonania o treści niezgodnej z rzeczywistością, z prawami logiki, przekonanie którego nie da się normalnie zmienić; ma to wpływ na zachowanie człowieka jego kontakt z ludźmi). To rozpoznanie jest równe rozpoznaniu choroby psychicznej. Urojenia są bardzo rożne. Ze względu na treść dzielimy je na:
- prześladowcze;
- depresyjne;
- wielkościowe;
- paranoiczne (są w pewnym sensie logiczne, konsekwentne).
2) zaburzenia świadomości (świadomość jest to stan pewnego napięcia O.U.N., tonus kory mózgu, który sprawia, że kora mózgowa jest w stanie przyjmować, analizować, przetwarzać w sposób prawidłowy informacje docierające ze świata).
Zaburzenia świadomości mogą być:
a) typu ilościowego - senność, sen głęboki, śpiczka;
b) typu jakościowego - pewna zmiana ostrości percepcji świata (objawy psychopatologiczne - majaki, zamroczenia).
3) zaburzenia postrzegania - omamy, halucynacje (spostrzeganie rzeczy lub zjawisk realnie nie istniejących, chociaż dana osoba ma ich realną wizję). Są różnego rodzaju halucynacje: odgłosowe, wzrokowe, węchowe, smakowe, czucia głębokiego.
Halucynacje psychiczne - np. ktoś nim kieruje na odległość, jest kimś owładnięty, jest w czyjejś mocy, działają na niego jakieś promienie, jakieś prądy, jest podłączony do jakiegoś aparatu.
Iluzje, złudzenia - stany pośrednie, niedokładne, nieprawidłowe spostrzeganie rzeczywistości (mogą być przeżywane w normie - np. stany napięć psychicznych).
4) zaburzenia życia uczuciowego - najczęściej dotyczą zaburzeń nastroju (jest to podstawowy stan emocjonalny, który zabarwia nasze przeżycia psychiczne, zarówno dodatnie jak i ujemne). Nastroj jest stanem ciągle się zmieniającym. Na nastrój mają wpływ czynniki fizjologiczne i psychospołeczne. Jest to stan charakteryzujący się pewną dynamiką. W patologii jest natomiast pewna stałość nastroju niezależnie od czynników mogących wywołać zmianę. Jest to stan patologicznie obronny - depresja, nerwice, smutek, ból psychiczny, trudności w skupieniu uwagi, apatia, dysforia (nastrój gniewliwy, agresja, złość, bunt), nastrój lękowy (lęk patologiczny - związany z urojeniami prześladowczymi, anihilacyjny).
5) zaburzenia zachowania - idę w kierunku pobudzenia albo zahamowania (bezład ruchowy, objawy niszczycielskie, stereotypia ruchowa - powtarzanie bezcelowych ruchów, nadpobudliwość dziecięca - podłoże organiczne lub wyraz zaburzeń nerwicowych lub afektywnych).
Stwierdzenie urojeń lub objawów z innych powyższych zespołów jest podstawą do stwierdzenia choroby psychiczej. Z reguły te objawy łączą się w syndromy (zbiór objawów).
Farmakoterapia i psychoterapia
Leczenie zespołów o charakterze schizofrenicznym: zespół katatoniczny, paranoidalny, hebefreniczny i innych chorób psychicznych ma charakter głównie farmakologiczny. Po konsultacji psychiatrycznej pacjent otrzymuje diagnozę swojego stanu zdrowia i za pomocą leków ma szansę wrócić do stanu równowagi psychicznej oraz uzyskać poprawę objawową.
Po pierwszej fazie zaostrzenia choroby psychicznej możliwa jest w PCTS terapia indywidualna, która ma w tym wypadku zwykle charakter podtrzymujący. Ma ona duże znaczenie, ale niestety większość pacjentów otrzymuje jedynie interwencję biologiczną (leki przeciwpsychotyczne). Pomoc terapeuty daje możliwość rozumienia i uporania się z niezwykłymi doznaniami towarzyszącym psychozie, takimi jak: urojenia, omamy, lęki, rozpacz. Celem terapii psychodynamicznej jest przywrócenie wewnętrznej równowagi psychicznej (integracja ego - pomoc w przystosowanu się do choroby).