Zaburzenia osobowości a poziom funkcjonowania pogranicznego borderline

Pierwsi terapeuci wyróżniali trzy poziomy funkcjonowania: normalne, nerwicowe i psychotyczne. Zakładali, że każdy powinien się na jednym z tych poziomów zmieścić, z czasem jednak okazało się, iż nie wszyscy łatwo mogą wpasować się w ten trójdzielny model. Zauważyli, że istnieje grupa osób bardziej zaburzonych, które nie można przyszeregować do grupy osób psychotycznych, którzy nie poddają się klasycznej terapii psychoanalitycznej. 


Pogranicze neurozy i psychozy
Stern (1938) użył pojęcia grupa nerwic z pogranicza, które miało określać osoby zbliżone zarazem do funkcjonowania neurotycznego i psychotycznego. Przypisał im takie właściwości jak: łatwość reagowania gniewem, depresja lub lęk przed oceną, projekcja własnej złości na otoczenie przeżywane jako wrogie oraz trudności w badaniu rzeczywistości (deficyty w zakresie oceny i trafnej empatii, nie mające do końca charakteru psychotycznego). 

Poziom organizacji osobowości
Osobowość bordeline mieści w sobie dwa sposoby reakcji: neurotyczny i psychotyczny, które mieszają się ze sobą i przenikają wzajemnie, dając w efekcie coś nowego. Można określić ją jako osobę stabilną w swojej niestabilności (Schmideberg, 1959).
Największy wkład do współczesnych teorii psychodynamicznych wniósł Kernberg (1967). W swojej koncepcji poziomów organizacji osobowości wprowadził pojęcie poziomu organizacji osobowości z pogranicza. Pisał o istnieniu pewnej integracji poszczególnych elementów wewnątrzpsychicznych, która charakteryzuje się stałością w czasie, chociaż organizacja osobowości zajmuje pośrednie miejsce na kontinuum od nerwicy do psychozy. Wszystkie zaburzenia osobowości, a także wiele typów charakteru wyróżnianych w nurcie psychodynamicznym, można umieścić na tym kontinuum. 

Cechy funkcjonowania
Zdaniem Kernberga osoba z pogranicza nosi w sobie duży ładunek agresji, poznawczo oddziela dobre i złe obiekty za pomocą obronnego rozszczepienia, nawiązuje chaotyczne relacje, porzuca cele życiowe, nie może rozpoznać podstawowych wartości mogących nadać sens ich życiu, nie jest zdolna do powstrzymania się od ekspresji silnych emocji i impulsów, łącznie z rozwiązłością seksualną i nadużywaniem substancji psychoaktywnych. Wszystkie funkcje, jakie zwykle spełnia ego jako organ wykonawczy osobowości są poważnie upośledzone. 

Przyczyny zakłóceń ego i więzi
Obszarem bardzo istotnym dla ukształtowania osobowości jest umiejętność nawiązywania więzi z wczesnodziecięcymi obiektami. Ewentualne dysfunkcje w tym względzie mają wpływ na pojawienie się  patologii osobowościowej. W badaniach z zakresu teorii przywiązania (George, Kaplan i Main, 1996) wyszczególniono typy odniesienia do innych: pewny/autonomiczny, niepewny-odrzucający, niepewny-zawładnięty, lub niepewny-nieokreślony ze względu na stratę lub uraz.
Adolescenci i dorośli sklasyfikowani jako mający bezpieczny model więzi mają zrównoważone spojrzenie na swoje wczesne relacje i mówią o swoich doświadczeniach więzi w otwarty i nieobronny sposób. Niepewni adolescenci i dorośli mają tendencję albo do zaprzeczania ważności swoich wczesnodziecięcych doświadczeń więzi (odrzucający), albo do pozostania uwikłanymi w przeszłe lub aktualne związki ze swymi rodzicami (zawładnięci). Czwarta kategoria, status nieokreślony z powodu straty lub traumy, odnosi się do wczesnodziecięcej klasyfikacji zdezorganizowanej więzi i często przypisywana jest tym, którzy doświadczyli straty obiektu przywiązania, i których opowieść staje się mniej spójna, kiedy mówią o tej osobie. Owa kategoria nieokreślonych ma istotne znaczenie dla patologii osobowości, ponieważ została stworzona, aby uchwycić jednostki, których strategie przystosowawcze i próby stworzenia spójnego modelu wewnętrznego zostały zdezorganizowane przez doświadczenie dużej straty lub traumy, i które nie zostały odtworzone w integralny sposób.

ks.Krzysztof Wędrychowicz
psycholog, psychoterapeuta